Pomieszanie zmysłów: przekleństwo czy dar?

Synestezja i copywriting –  dwa obce słowa obok siebie. Oj, dostałabym za to po paluchach od niejednego polonisty. Nie mam jednak dziś lepszego i bardziej zwięzłego zestawienia  słów dla zatytułowania   wpisu o  „pisania na sprzedaż”  odbieranym wieloma zmysłami.

Bo synestezja – to nic innego jak wielozmysłowy odbiór bodźców. Zamiast synestezja mówi się często:  skrzyżowanie zmysłów albo  pomieszanie zmysłów, przesunięcie zmysłów, spektakl zmysłów, symfonia zmysłów,  rebelia zmysłów. 

Synestezja, czyli rebelia zmysłów

O synestezji

Mówiąc inaczej, synestezja to  smakowanie albo dotykanie – zapachów, dźwięków, obrazów.  Albo barwne widzenie słów,  fraz, cyfr. Jeśli dajmy na to  taki poniedziałek zawsze wyświetla  się komuś w głowie na niebiesko – to prawie ma jak w banku, że jest synestetą.  I to naprawdę nic, że innemu synestecie poniedziałek będzie się za każdym razem wyświetlał na czerwono albo na przykład  na żółto.

Synestezja, czyli poniedziałki są żółte

Bodaj najprzystępniej o synestezji pisała Nicola Morgan:

"Poniedziałki są czerwone. Smutek ma pusty błękitny zapach. A muzyka może smakować czymkolwiek, od musu bananowego po siki nietoperza”**.

Synestezji, starej pewnie jak ludzkość, dał nazwę  i społeczne życie w XIX wieku Francis Galton.  I od jego czasów mówi się o synestezji w sposób dwuznaczny: jako o darze, zdolności tworzenia niezwykłych asocjacji i skojarzeń, ale też jako o dziwactwie, a nawet o chorobie.

Sławnymi synestetami byli między innymi: muzycy – Franciszek Liszt, Mikołaj Rimski-Korsakow i podobno John Lennon oraz Stevie Wonder, malarze – Eugène Delacroix, Wassily Kandinsky i Paul Klee, poeci i pisarze – Arthur Rimbaud i Charlesa Baudelaire, Theodor Hoffman i Vladimir Nabokov czy pisarka Rebecca West.

Nabokov literę K widział jak czarną jagodę, a M jak fałdę różowej flaneli.  A Charles Baudelaire  pisał:

"Są aromaty świeże jak ciała dziecinne,
Dźwięczne i niby łąki – zielone; są inne,
Bogate i zepsute, silne, tryumfalne,
Które się rozwiewają w światy idealne,
Jak ambra, benzoina, jako piżma wonie,
Gdzie duch przenika zmysły i wzajxem w nich tonie"

Oddźwięki

Podobno wśród artystów jest statystycznie osiem razy więcej synestetów niż w reszcie populacji. Synestezja występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn i  częściej u osób lewo - niż praworęcznych i jest…. zjawiskiem dziedzicznym.

 Przykłady synestezji

Język  synestezji nierzadko gości w polszczyźne. Na przykład wówczas,  gdy mówi się o bieli:  chłodnej albo gładkiej, albo śnieżnej, mroźnej, waniliowej, mlecznej, kremowej, szampańskiej.  A także, gdy odruchowo publikuje się takie wpisy, jak ten komentarz znaleziony w sieci:

 „śnieżna biel to przecinak – lód, sukienka baletnicy, śnieg w słoneczny dzień; mleczna biel to spokój – szklanka mleka, gęsta śmietanka do kawy, biała skarpetka niby-nowa, ale po pierwszym praniu lekko już nie ta; alabaster to biel podszyta różem lub czerwienią – skóra albinosa, cienki biały papier leżący na różowym obrusie” . 

Język synestetów dochodzi do głosu także wówczas, gdy mówi się o „smakowitych opowieściach” albo o aromatach apetycznych lub „intensywnie lśniących”, „przenikliwie rozgrzewających”, „mrocznie aksamitnych” czy  „super pokrzepiających” albo  gdy mówi się o „czułej czekoladzie”.  Albo o szczęściu pachnącym kawą. W najlepszym ze stylów robił to rzecz jasna Julian Tuwim.  Pamiętacie  jego Zapach szczęścia?

"I szczęście pachnie kawą. I chłoniesz je z bliska. A chłód w pokoju sączy waniliowe mleko".

Co ma synestezja do copywritingu

Doświadczeni marketingowcy mówią: działaj wielozmysłowo. Dobrym przykładem tego, że mają rację  mogą być  wyniki  badań opublikowanych w „Journal of Environmental Psychology”  , które wskazują  na  mocny  związek pomiędzy  wydłużonym czasem przebywania w księgarni z literaturą popularna i zapachem …. czekolady.   Czyżby nie było przesady w powiedzeniu, że „romans pachnie czekoladą”?

A zapach czekolady to podobno  jeden z najbardziej lubianych zapachów wśród kobiet, zaraz obok: świeżo pieczonego chleba, świeżo zmielonej kawy, czystej pościeli, lawendy i ….deszczu.

I pewnie nieprzypadkowo zapachy skrzyżowane ze smakami  cieszą się sukcesami rynkowymi. Wystarczy przyjrzeć się takim produktom, jak „perfumy smakowe” – kawowe, kakaowe, „o smaku szampana” i  deserów, czyli  z serii gourmand (dla  łasuchów, łakomczuchów) : pachnące czekoladą, babeczkami, toffi, marcepanem, watą cukrową, szarlotką, ciastem cytrynowym, piankami marshmallow, a nawet gumą balonową. Jedną frazą  –  łasuchowym rajem.

Nieprzypadkowo copywriterzy nazywając i opisując te i inne zapachy używają słów  właściwych dla rzeczy badanych smakiem, wzrokiem, dotykiem, słuchem.  „Mieszają zmysłowe wrażenia”, podobnie jak  sprzedawcy jedzenia, napojów ( No to Frugo!), trunków ( ach te piwa i wina, opisywane niczym muzyka, obrazy, rzeźby, a nawet architektura), kosmetyków, rozrywki i ….zwykłych farb.

A wśród tych ostatnich są  na przykład tacy, którzy zamiast  używać nazwy „biel” –  operują jej obrazami z aurą, emocjami, a nierzadko z ich  konkretnymi smakami, wrażeniami dotykowymi, zapachami. Oto taka szybka poglądowa lista „bieli połyskujących w bieli",  sporządzona na podstawie wzorników kolorów popularnych marek: Absolute White ( Dulux), Albatros (Tikkurila), Antyczny marmur  (Dulux),  Arktyczna biel (Dulux),  Beztroska zima (Dulux), Biała herbata (Tikkurila), Białe wino ( Dulux), Białe żagle (Dulux), Biały diament ( Magnat),  Biel Porcelany ((Tikkurila),   Bita śmietana (Dekoral), Classic White  (Dulux), Czar alabastru (Dulux),  Czysta forma ( Dekoral ), Garść muszelek (Dulux), Koronkowa biel ( Dekoral), Księżycowa biel (Tikkurila),  Kwiat wiśni (Dekoral),  Mroźny poranek (Dulux), Niebywale śmietankowy (Dulux),  Nieskazitelna biel (Dulux), Nietuzinkowy ecri (Dulux), Perłowa organza ( Dekoral), Rajska plaża ( Dulux), Siła wanilii( Dulux), Totalnie kremowy ( Dulux),  Waniliowa poświata (Dulux), Wniliowy (Dekoral)…

A tyle jeszcze obrazów bieli zostało do zagospodarowania. Na szybko przychodzą mi na myśl: Absolut, Cisza, Czysta karta, Odpoczynek, Pauza,  Pochwała jasności, Wytchnienie/ Chwila wytchnienia, Radość światła, Świetlista mgiełka, Najjaśniejsza, Najdoskonalsza, Białe tango, Jaśminowy konkret

I pomyśleć, że niektórzy wątpili, wątpią i będą wątpić, że biel w ogóle jest kolorem!

*Morgan N.,  Poniedziałki są czerwone. Wyd. Amber, Warszawa 2003.

Warto przeczytać

W Sieci

Hobot J., Wierzchoń M., Rebelia zmysłów
Jaworowicz  M., Zmysłowa moc  słowa
Zarska M., Synestezja: jak smakują czerwone kwadraty?

W książce

Basiak M., Synestezja jako nowe narzędzie w komunikacji marketingowej – perspektywy rozwoju w wymiarze prakseologicznym. Lewicka-Strzałecka A. (red.), „Prakseologia”, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk Instytutu Filozofi i i Socjologii, nr 148/2008.
Falkowski A.,Praktyczna psychologia poznawcza: marketing i reklama. Wydawnictwo Gdańskie Psychologiczne 2003.
Heath R., Ukryta moc reklamy: co tak naprawdę wpływa na wybór marki? Wydawnictwo Gdańskie Psychologiczne2006
Lindstrom M., “Brand sense – marka pięciu zmysłów”. Wydawnictwo Helion, Gliwice 2009.
Morgan N.,  Poniedziałki są czerwone. Wyd. Amber, Warszawa 2003.
Mróz E., Rząsa J. , Różnice w odbiorze świata. Niewidomi i synesteci. "Rocznik Kogniwitystyczny"2011/ V. Wydawnictwo UJ.
Reynolds A.,  Wapner K., Zagadki medycyny. Prószyński i S-ka 2012.
Rogowska Aleksandra, Synestezja. Oficyna Wydawnicza PO 2007. 
Spektakle zmysłów. Red .Wieczorkiewicz A.,  Kostaszuk-Romanowska.  Wydawnictwo IFiS PAN 2010

Teraz czas na Ciebie.

Blogowanie to gra zespołowa. 

* Zostaw komentarz. Dla Ciebie to chwila, dla mnie ważna wskazówka.
** Jeśli Ci się podobało, prześlij ten wpis dalej. Sprawisz, że moja praca przyda się kolejnym osobom.
***Polub  Content i Marketing  na Facebooku.